"Qadın və Müasir Dünya" Sosial Xeyriyyə Mərkəzi BMT-nin uşaq, erkən və məcburi nikahlarla bağlı qətnamələrinə əməl olunmasına çağırır. Pulsuz təhsil uşaq nikahlarının qarşısını almaq və qızların hüquqlarını təmin etmək üçün açardır. Biz erkən nikahların qarşısını almaq məqsədilə bütün dövlətləri hökumətlərarası işçi qrupuna qoşulmağa və güclü Əlavə Protokolun hazırlanmasını dəstəkləməyə çağırırıq.

BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası özünün 56-cı sessiyasında Uşaq Hüquqları Konvensiyasına Fakültativ Protokolun baxılması və hazırlanması üçün hökumətlərarası işçi qrupunun yaradılmasına dair mühüm bir qətnaməni konsensusla qəbul edib. "Gəlinlər deyil, Qızlar" təşəbbüsü, uşaq nikahlarına son qoyulmasını prioritet hesab edən və BMT-nin uşaq, erkən və məcburi nikahlarla bağlı qətnamələrinə birgə sponsorluq etmiş bütün dövlətləri hökumətlərarası işçi qrupuna qoşulmağa və güclü Fakültativ Protokolun hazırlanmasını dəstəkləməyə çağırır.

Uşaq Hüquqları Konvensiyasına Fakültativ Protokol haqqında

Mövcud beynəlxalq hüquq uşaqlara pulsuz və icbari ibtidai təhsilə zəmanət verir. Lakin beynəlxalq insan hüquqları müqavilələri erkən uşaqlıq təhsili barədə heç bir müddəa nəzərdə tutmur və dövlətləri hər bir uşağa pulsuz orta təhsilə zəmanət verməyə məcbur etmir. Yeni Əlavə Protokol isə açıq şəkildə uşaqların erkən yaşlardan təhsilə çıxışını, o cümlədən ən azı bir il pulsuz dövlət məktəbəqədər təhsil və pulsuz dövlət orta təhsil hüququnu tanıyacaq. Yeni işçi qrup 2025-ci ildə fəaliyyətə başlayacaq və bütün ölkələr ona qoşula biləcək.

Qətnamədə həmçinin işçi qrupundan xahiş olunur ki, uşaqların prosesdə mənalı iştirakını təmin etsin, onlara təklif olunan Fakültativ Protokolun mövzusu və mahiyyəti ilə bağlı öz fikirlərini bildirməyə imkan versin. Bu, ilk dəfədir ki, yeni beynəlxalq müqavilənin hazırlanmasında uşaqlarla məsləhətləşmələr aparılacaq və onlara söz veriləcək. Qətnamə Lüksemburq, Dominikan Respublikası və Syerra-Leone tərəfindən irəli sürülüb və bütün regionlardan 33 dövlət tərəfindən birgə dəstəklənib.

Vəkillik səylərimiz haqqında

“Gəlin Deyil, Qızlar” təşəbbüsü Human Rights Watch və digər tərəfdaşlarla birlikdə bir illik pulsuz ibtidai təhsildən başlayaraq erkən uşaqlıq təhsili hüququnun açıq şəkildə tanınması və pulsuz orta təhsilə zəmanət verilməsi üçün Uşaq Hüquqları Konvensiyasına yeni Fakültativ Protokolun yaradılmasını dəstəkləyir.

İnsan Hüquqları Şurasının 56-cı Sessiyasında vəkillik

İHŞ-nin qadınların insan hüquqlarına dair illik müzakirəsində “Gəlinlər Deyil, Qızlar”, GAMCOTRAP və “Bərabərlik İndi” təşəbbüsləri dövlətləri uşaq nikahlarına və gender əsaslı iqtisadi zorakılığın digər formalarına son qoymaq üçün səyləri gücləndirməyə və Uşaq Hüquqları Konvensiyasına yeni Fakültativ Protokolun yaradılmasını dəstəkləməyə çağırıblar.

Pulsuz təhsil hüququ uşaq nikahlarının qarşısını necə alır?

Yoxsulluq çox vaxt qızların təhsilini başa vurmasına mane olur. Dünyada milyonlarla uşaq üçün məktəb xərcləri, xüsusən də məktəbəqədər və orta təhsil pillələrində əsas maneələrdən biridir. Qlobal miqyasda uşaqların təxminən 85%-i ibtidai məktəbi bitirir; lakin yarıdan azı orta məktəbi başa vurur.

Təhsil uşaq nikahlarının qarşısının alınması və qızların hüquqlarının təmin olunması üçün açardır. Qızların məktəbdə qalması evliliyin gecikdirilməsinin ən effektiv yollarından biridir. Məktəbəqədər təhsilə gedən uşaqlar orta təhsili daha çox başa vururlar.

Orta təhsildə qaldığı hər əlavə il üçün, bir qızın 18 yaşından əvvəl ailə qurma ehtimalı orta hesabla 6 faiz azalır. Əgər bütün ölkələrdə pulsuz və universal orta təhsil təmin olunsa, demək olar ki, uşaq nikahları tamamilə aradan qalxar.

Qızların məktəbdə qalmasını təmin etmək üçün pulsuz, keyfiyyətli və inklüziv təhsil vacibdir. Hamilə və ya valideyn olan qızların məktəbdə qala bilməsi və ya yenidən məktəbə qayıtması üçün təcili tədbirlərə ehtiyac var. Bu, qızları istisna edən ayrı-seçkilik siyasətinin və təcrübələrinin aradan qaldırılmasını və milli səviyyədə təkrar daxilolma strategiyalarının maliyyələşdirilməsini tələb edir.

Uşaq baxımı vacibdir və ən azı bir il pulsuz məktəbəqədər təhsilin təmin olunması valideynlərə, xüsusilə gənc analara və uşaqlara böyük dəstək olacaqdır.

Sonra nə olacaq?

BMT, qızların uşaq nikahlarına son qoyulmasını prioritet hesab edən və bu istiqamətdə qəbul olunmuş qətnamələrə sponsorluq etmiş bütün dövlətləri hökumətlərarası işçi qrupuna qoşulmağa və güclü Fakültativ Protokolun hazırlanmasını dəstəkləməyə çağırır.

Biz necə kömək edə bilərik?

• Sosial media alətlərindən istifadə edərək uşaq nikahı və qızların təhsili arasındakı əlaqə barədə məlumatlılığı artırmaqla;

• Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları üçün alətlər dəstindən istifadə edərək, Uşaq Hüquqları Konvensiyasının həyata keçirilməsi ilə bağlı ölkənin nəzərdən keçirilməsi zamanı hökumətin insan hüquqları üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməsini təşviq etməklə.

Südabə Şirəliyeva

“Qadın və Müasir Dünya” Sosial Xeyriyyə Mərkəzinin direktoru