Avqustun 28-də Siyazən rayon regional Mədəniyyət Mərkəzində “Sağlam həyata doğru” Ekoloji İctimai Birliyi “Qlobal iqlim dəyişikliyinin Azərbaycana təsirləri barədə bilik və məlumatların artırılması” layihəsi çərçivəsində  tədbir- konfrans keçirib.

QHT.az xəbər verir ki, layihə Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilir. Layihə çərçivəsində təşkil olunan tədbirdə bələdiyyə üzvləri, təhsil, səhiyyə işçiləri, rayon yaşıllaşdırma idarəsinin işçiləri və ictimaiyyət nümayəndələri iştirak ediblər.

Mədəniyət Mərkəzinin direktoru Ziyadə Dadaşova konfransın giriş sözü ilə açıb və layihənin vacibliyindən danışıb. Layihənin eksperti, kimya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Sadiq Həsənova tem­pe­ra­tu­run art­ma­sı ilə müşa­yət olu­nan və özü ilə bir­lik­də çox­lu qlobal ətraf mühit də­yi­şik­lə­rinə sə­bəb olan ha­di­sə­lər ba­rə­də mə­lu­mat verib: “Gə­lə­cək­də baş ve­rə bi­lə­cək tə­bii ha­di­sə­lə­rin mövcud və­ziy­yəti, mümkün proq­noz­la­rı ba­rə­də ictimaiyyətimizdə məlumat azlığı var. Bil­di­yi­miz ki­mi sə­na­ye­nin in­ki­şa­fı ilə pa­ra­lel ola­raq at­mos­fer­də is­ti­lik ef­fek­ti ya­ra­dan qaz­la­rın art­ma­sı iq­lim­də bir çox də­yi­şik­li­yə sə­bəb ol­ub. Pa­ra­lel ola­raq dünya əha­li­si­nin ar­tı­mı dünya­da olan me­şə və ya­şıl­lıq əra­zi­lə­ri­ni xey­li azaldıb ki, bu­ da at­mos­fer­də olan kar­bon qa­zı­nı uda­raq əvə­zin­də bütün kai­na­tı ok­si­gen­lə tə­min edən ya­şıl­lıq əra­zi­lə­ri­nin də­fə­lər­lə azal­ma­sı­na sə­bəb olub”.

Layihənin təlimçisi, kimya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Hökmən Mahmudov bildirib ki, dünya üzrə təd­qi­qat­çı­lar tə­rə­fin­dən apa­rı­lan min­lər­lə araş­dır­ma Yer sət­hin­də, elə­cə də at­mos­fer və oke­an­lar­da tem­pe­ra­tu­run yüksəl­di­yi­ni qey­də alıb: “Qlo­bal iq­li­min bir çox di­gər as­pekt­lə­ri də də­yi­şir. Həd­din­dən ar­tıq yüksək tem­pe­ra­tur və güclü ya­ğın­tı ha­di­sə­lə­ri ar­tır, buz­laq­lar və qar örtüyü aza­lır, də­niz buz­la­rı ge­ri çə­ki­lir. Də­niz­lər is­ti­lə­şir, su səviyyəsi yüksə­lir, turşuluğun konsentrasiyası artır və daş­qın­lar da­ha tez-tez baş ve­rir. Ya­ğış­lı mövsümlər da­ha əvvəlki dövrlərlə müqayisədə uzun­dur və ey­ni za­man­da iri me­şə yan­ğın­la­rı da­ha tez-tez baş ve­rir. Bir çox növlər ye­ni yer­lə­rə köçür, bi­omüx­tə­lif­lik po­zu­lur və iq­lim də­yi­şik­li­yi­nin nə­ti­cə­si mühüm bio­lo­ji ha­di­sə­lə­rin mövsümi vax­tın­da də­yi­şik­lik­lərə səbəb olur”.

H. Mahmudov həmçinin qeyd edib ki, in­san fəa­liy­yə­ti nə­ti­cə­sin­də ya­ra­nan is­ti­xa­na qaz­la­rı emis­si­ya­la­rı onil­lik­lər və hət­ta əsr­lər bo­yu Yer kürə­si­nin iq­li­mi­nə tə­sir göstər­mə­yə da­vam edə­cək: “İn­san­lar kar­bon qa­zı­nı tə­bii pro­ses­lər­lə atıl­dı­ğın­dan qat-qat yüksək sürət­lə at­mos­fe­rə əla­və edə­rək, at­mos­fer­də və oke­an­lar­da uzunömürlü qaz an­ba­rı ya­ra­dır bu da iq­li­mi da­ha is­ti və kəs­kin is­ti və­ziy­yə­tə gə­ti­rir”.

S.Həsənov çıxışını davam edərək bildirib ki, iq­lim də­yiş­mə­lə­ri­ Azər­bay­can­da da özünü göstə­rir, son 100 il­də Azər­bay­can əra­zi­sin­də or­ta il­lik tem­pe­ra­tur­lar 0,4-1,30C-yə qə­dər art­ıb: “Tem­pe­ra­tur ar­tı­mı re­gi­on­lar­dan ası­lı ola­raq qey­ri-bə­ra­bər pay­la­nır. Son 10 il­lik­lər­də Azər­bay­can əra­zi­sin­də ki­çik dağ çay­la­rın­da sel və daş­qın­la­rın sa­yı və gücü art­ıb. 2023-cü ilin avqust ayının 1-nə olan məlumata görə 81 sel hadisəsi baş verib, hansı ki, neçə on illərdir bu rəqəm 35 sel hadisəsindən artıq olmayıb. Dünyada son 100 il­də­ki kos­mik müşa­hi­də­lər göstər­di ki, tu­fan və çov­ğun­la­rın in­ten­siv­li­yi və tez­li­yi ar­tıb, is­ti külək­lər, qa­sır­ğa­lar və ya­ğın­tı­lar güclə­nib. Ey­ni za­man­da sel və daş­qın ha­di­sə­lə­ri­nin sa­yı da ar­tıb və bir çox qar­şı­sıa­lın­maz fə­sad­la­ra səbəb olub”.

H.Mahmudov əlavə edib ki, apa­rıl­mış araş­dır­ma­lar və qiy­mət­lən­dir­mə­lər onun göstə­rir ki, dünya­da iq­lim də­yiş­mə­lə­ri ilə bağ­lı bir çox prob­lem­lərin azaldılması və ya istixana qazların azaldılması hər bir ölkənin öhdəlikləri müəyyən olunub və bir çox təd­bir­lə­rin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si plan­laş­dı­rı­lıb: “Av­ro­pa Bir­li­yi ölkə­lə­ri 2030-cu il­də par­nik ef­fek­ti ya­ra­dan qaz­la­rın azal­dıl­ma­sı­nı 50% həcm­də, 2050-ci il­də isə sı­fır sə­viy­yə­sin­də azal­dıl­ma­sı­nı plan­laş­dı­rır. Bu cür öhdə­lik­lə­rin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si iq­ti­sa­di cəhətdən sə­na­ye­də və nəq­liy­yat­da cid­di də­yi­şik­lə­rin he­sa­bı­na baş ver­di­yin­dən bu qı­sa icmal mə­lu­mat­ı ilə biz və­ziy­yə­tin nə qə­dər cid­di ol­ma­sı­nı İc­ti­ma­iy­yə­tə çat­dır­ma­ğı düşünürük. Bu sa­hə­də Azər­bay­can­ emissiyaların azaldılması və alternativ enerji istehsalına keçidlə bağlı  bir çox öhdə­lik­lər götürdüyündən is­la­hat­la­rın apa­rıl­ma­sına başlanılıb. Bu is­la­hat­lar ener­ji sek­to­run­da al­ter­na­tiv və bər­pa olu­nan ener­ji is­teh­sa­lı­na ke­çi­di sürət­lən­di­rə­cək və av­to­mo­bil nəq­liy­ya­tın­da cid­di tər­kib də­yiş­mə­lə­ri­nə sə­bəb ola­caq. Bu is­ti­qa­mət­də Azər­bay­can­da və Ba­kı şə­hə­rin­də nəq­liy­yatın idarəedilməsi inf­rastrük­tu­ru­nun ida­rəe­dil­mə­sin­də əhə­miy­yət­li tək­mil­ləş­dir­mə­lə­rin apa­rıl­ma­sı zə­ru­ri­dir. Dünya­da baş ve­rən qlo­bal is­ti­ləş­mə və ya­ra­nan fə­sad­la­rın ara­dan qal­dı­rıl­ma­sı üçün nəq­liy­ya­tın da­ha az tul­lan­tı ve­rən nəq­liy­yat va­si­tə­lə­ri­nə ke­çil­mə­si pro­ses­lə­ri bir çox ölkələrdə baş­lanılıb. Bir­ləş­miş Mil­lət­lər Təş­ki­la­tı­nın İq­lim Də­yi­şik­li­yi Çər­çi­və Kon­ven­si­ya­sı­na (UNFCCC) üzv olan Azər­bay­ca­nın dördüncü Mil­li He­sa­ba­tı (2021) nəq­liy­ya­tı əsas is­ti­xa­na qa­zı (İQ) emis­si­ya­sı mən­bə­yi ki­mi müəy­yən­ləş­di­rir”.

Tədbirdə mövzu ətrafında Siyazən rayon Məşrif bələdiyyəsinin icra nümayəndəsi Kənan Əliyev, Siyazən NQÇİ-nin nümayəndəsi Cavid Hacızadə, Dağ quşçu kəndinin bələdiyyə sədri Araz Əbdüləv, Beşlan kənd icra nümayəndəsi Rəna Nuriyeva və digər nümayəndələr çıxış ediblər. Müzakirədə mövzunun aktullaığı və vətəndaşlarımızın iqlim dəyişmələri barədə biliklərinin artırılması və su ehtiyatlarından səmərəli və qənaətlə istifadə, yaşıllıq sahələrinin artırılması tövsiyə olundu. Tədbirdə layihə çərçivəsində hazırlanan kitabça və maarifləndirici materiallar iştirakçılara paylandı və sonra tədbir yekunlaşıb.

Pərvanə Fərhadqızı